Amerİka, 2001 yılında yaklaşık 3 bin kişinin hayatını kaybettiği 11 Eylül saldırılardan El Kaide terör örgütü ve Lideri Usame bin Ladin'i sorumlu tutmuştu. Bin Ladin'in Afganistan'da koruma altında olduğu gerekçesiyle de Afganistan'a önce hava, sonra kara operasyonu başlatmıştı.
Taliban ile yapılan anlaşma gereği ise Amerika tam 20 yıl sonra NATO müttefikleriyle birlikte Afganistan'dan geri çekiliyor. Amerika Başkanı Joe Biden'in Amerika'nın Afganistan'daki askeri misyonunun 31 Ağustos'ta sona ereceğini açıklamasının ardından tüm dünyanın gözü Afganistan'a çevrilmiş durumda. Bu çekilme Türkiye'yi olduğu kadar diğer ülkeleri de yakından ilgilendiriyor.
Bu ülkelerinde başında ise Çin geliyor. Nitekim Afganistan Çin'in özel projesi olan Kuşak ve Yol projesi için stratejik bir öneme sahip.
KUŞAK VE YOL PROJESİ
Afganistan'ın “Kuşak ve Yol” için önemine değinmeden önce Kuşak ve Yol projesinden bahsetmek gerek. Bu proje Çin tarafından 2013 yılında başlatıldı. 30-35 yıl içinde tamamlanması planlanıyor.
Tarihi İpek Yolu ülkeleri arasında ulaşım, enerji ağları ve telekomünikasyon yoluyla uluslararası bütünleşmenin Çin merkezli olarak sağlanması hedefleniyor.
Asya, Avrupa ve Doğu Afrika'da 69 ülkeyi ekonomik, kültürel ve politik iş birliği özelinde birbirine bağlayacak olması açısından kritik bir önem arz etmekte. “Kuşak” İpek Yolu Ekonomik Kuşağını, “Yol” ise 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nu ifade ediyor.
AFGANİSTAN KUŞAK VE YOL PROJESİ İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?
Kısa bir süre öncesine kadar ülke içindeki çatışmalardan dolayı, Afganistan, Kuşak ve Yol projesinin dışındaydı. Pekin hükümeti, Amerika'nın varlığından kaynaklı olarak da ülkeye yatırım yapmakta çekimserdi. Fakat, son zamanlarda Pekin hükümeti Afganistan'ı projeye çekmek için yoğun bir çaba harcadı. Nitekim Afganistan bu proje için jeoekonomik ve jeostratejik açıdan büyük bir fırsat kapısı.
Ekonomik boyutunu ele aldığımızda; Çin ve Afganistan arasındaki ilişkilere değinmek gerekiyor. Çin ile Afganistan arasındaki iş birliği çok eskiye dayansa da 2014 yılında ABD'nin askerlerini çekeceğini açıklamasıyla birlikte ikili ilişkiler arttı. Resmi verilere göre; 2020 yılında Afganistan'ın Çin özelindeki ithalat hacmi 1,16 milyar dolara, ihracat hacmi ise 28,41 milyon dolara ulaştı. Afganistan'ın ekonomik kalkınma için Çin'in yatırımlarına ihtiyacı var. Çin'in Afganistan'daki yatırımlarına somut örnekler vermek gerekirse Afganistan'ın bakır madenlerine üç Çinli devlet şirketi 3 milyar dolarlık yatırım yaptı. 100'den fazla Çinli şirket ise Afganistan'da petrol ve gaz araştırmaları, metalürji, haberleşme ve nakliye gibi çeşitli alanlarda faaliyetlerini sürdürmekte.
Bu yatırımların yanı sıra Çin'in Afganistan özelindeki nihai hedefi ise ülkede serum lityum, neodim, lantan, tungsten ve uranyum gibi endüstriyel kaya kaynakları çıkartmak. Bu doğal kaynaklar çıkartılıp kullanılabilirse eğer Afganistan dünyanın en zengin ülkelerinden biri haline gelebilir. Çin hem değerli nadir bulunan maden rezervleri hem de kıtanın aşağı kısmına ulaşım avantajı nedeniyle Afganistan ile istikrarlı bir ilişki kurmak istiyor.
Stratejik açıdan ise Çin Kuşak ve Yol projesini hayata geçirebilmek adına komşusunun istikrarlı bir ülkeye dönüşmesine ihtiyaç duyuyor. Nitekim Kuşak Yol Projesini stratejik açıdan daha güvenli bir ortamda sürdürebilmesi önemli. Çünkü Çin pazarının bu projeyle birlikte Asya, Avrupa ve Doğu Afrika'nın geri kalanına güvenli bir ortamda bağlanabilmesi Afganistan'ın huzur ve istikrarına bağlı.
Bölge devletleri de Asya'nın kalbi olan Afganistan'da huzur ve istikrar olmasının kendilerinin de ekonomik refahının oluşması açısından daha iyi olacağını düşünüyorlar. Bu doğrultuda ise Amerika ve NATO ülkelerinin Afganistan'dan çekilmesinden sonra Orta Asya ülkelerinin de Afganistan'daki istikrara daha çok katkıda bulunmaya devam edeceği ve bu süreçte de Çin ile güvenliğin sağlanması adına önemli rol oynamayı sürdüreceği bölge uzmanları tarafından ön görülmektedir.
