Bundan çok değil 20-25 sene önce bilgiye ulaşmak için başvurduğumuz yol sayısı sınırlıydı. Aradığımızı ya kitaplardan ya da bilen bir kişiye sorarak bulabilirdik. Şimdi ise internete yazmamız yeterli oluyor. Önümüze sayfalarca bilgi dökülüyor. Ancak bu sefer bu bilginin doğruluğunu denetlemek gerekiyor. Yoksa teşhisini kendi koymuş hasta çıkıyor doktorun karşısına ya da avukat bile tahmin edemezken alacağı cezayı bilen müvekkil.
Sosyal medya ile herkes aklındakini paylaşma imkanı buluyor. Hiç tanımadığınız birinin videosu veya fotoğrafı binlerce kişi tarafından paylaşılınca kaynağa ulaşmak ve haberin doğruluğunu kontrol etmek te zor oluyor. Doğru bilgiye ulaşmak için internette bir yazı okurken önce yazının kaynağına ulaşmak gerekir. Bu okuduğunuz yazının yer aldığı sitenin iletişim bilgileri, hakkımızda, kaynaklar kısmının kontrol edilmesi ile mümkündür. Eğer bu bilgilere ulaşılamıyorsa bilgiye şüphe ile bakılmalıdır. Bu kontroller sırasında bazı programlardan faydalanılabilir. Örneğin bir fotoğrafın ne zaman yayınlandığını öğrenmek istiyorsak TinEye ve Google Tersinden Görsel Arama araçlarından yararlanabiliriz. Sahte haber siteleri bazı güvenilir internet sitelerinin isimlerini taklit ettiklerinden URL adreslerinin de kontrol edilmesi önemlidir. Yine bazı web sitelerinin parodi*, reklam veya sahte haber yapma ve yayma amacıyla kurulduğu da unutulmamalıdır. Paylaşım yapılan hesabın bio**'su da kontrol edildiğinde bilginin güvenilirliği hakkında bir fikrimiz olabilir.
Bilgilerin güvenliği kadar siber suçların mağduru olmamak için de dikkatli olmak gerekir. Kişisel, finansal ve kart bilgilerimizin çalınması, siber saldırı tehdidinde bulunarak para istenmesi ya da e- posta ve internet dolandırıcılığı en sık karşılaşılan suçlardandır. Bu suçların mağdurlarının haklarının iadesi için bu konuda uzman avukat, savcı ve hakimin dava dosyasına bakması gerekir. Aksi halde süreçler uzayacak ve faillerin bulunması, bulunsa bile maddi zararın karşılanması imkansız hale gelecektir.
Bilgi güvenilirliği kadar önemli olan bilgiye en kısa sürede ulaşmak ta bazı kolay tekniklerle mümkündür. Arama yaparken “.. lokanta nerede?” yerine “lokanta adres” yazarak, aradığımız bilgi ile ilgili özelliklerin arasına + işareti koyarak, listelenmesini istemediniz kelimenin başına – işareti koyarak istenmeyen kelimenin yer almadığı ama istediğimiz bilgilerin yer aldığı internet sitelerine ulaşılabilir.
Tüm bu bilgiler gösteriyor ki; hangi yaşta olursak olalım, internet okur yazarlığı, doğru bilgiye en hızlı şekilde ulaşmamız ve bu sırada mağduriyet yaşamamız için gereklidir. Goethe “merakı olmayan hiçbir şey öğrenemez” der. Bu doğrultuda merakımızı giderecek kaynağa nasıl ulaşacağımızı bilmek her şeyden önemlidir.
*Parodi hesap: Ünlü veya tanınmış kişileri sanal ortamda taklit ederek, o ünlü kişiymiş gibi hareket ederek paylaşımlarda bulunan hesaplardır.
** Bio: Profilde yer alan biyografinin daha kısa halidir.
