“Eğri oturup, doğru konuşmak gerek” diyen Sanayi Sitesi İşletme Kooperatifi Başkanı Ercan Çalışkan, esnaflar arasında baş gösteren çırak krizinin sebep ve sonuçlarını değerlendirirken, “Bir çırak ustasının yanında alacağı eğitimle dükkan açabilecek hale gelir. Okul bitiren hemen o kıvama gelemiyor…” şeklinde konuştu ve çözüm için Çıraklık Eğitiminde acilen lise diplomasına denk gelecek şekilde düzenlemeye gidilmesi gerektiğini belirtti.
Sanayi Sitesi İşletme Kooperatifi Başkanı Ercan Çalışkan ile ‘esnafın çırak sıkıntısı'nı konuştuk. Çalışkan'ın zorunlu lise eğitim sistemi sonucunda usta yetişmesi ile işsizliğe etkilerine ilişkin tespitlerini ortaya koydu ve çıraklık sisteminin acilen etkin şekilde hayata geçirilmesi gerektiğini belirtti.
ÇALIŞKAN: ÇIRAKLIK SORUNU TEMEL EĞİTİMİN 12 YILA ÇIKARTILMASIYLA BAŞLADI
Çıraklık sıkıntısının neden baş gösterdiği ve doğurduğu sonuçları anlatan Çalışkan şöyle konuştu: “Esas sorun temel eğitimin 12 yıla çıkmasından sonra başladı. Başta bu uygulamayı bizler de destekledik. 12 yılık temel eğitimin olması gerektiğini düşünüyorduk. Fakat bize böyle bir sıkıntı yaşatacağı kimsenin aklına gelmedi. Çocuk orta okulda bir sürü zayıf getiriyorsa velisini onu alıp sanayiye getiriyordu; ‘Okumayacak madem bir sanatkarın yanına vereyim meslek öğrensin' deniyordu. Nalbura, kaportacıya, marangoz, boyacıya çocuk getirilir velisi tarafından eski tabir ile “Al bunu eti senin, kemiği benim” anlayışı devreye girerdi. Çocuk çırak, kalfa ve usta oluyordu zaman içinde; askerden gelen de kendi işyerini açacak duruma geliyordu. Tabi herkes de kendi işyerini açmıyordu kimileri fabrikalarda, servislerde iş imkanı buluyordu; çünkü işi öğrenmiş olurlardı çıraklık yaptıkları zaman zarfında.
“OKULDA BAŞARISIZ AMA İŞTE BAŞARILI OLABİLECEK ÇOCUKLARIN ÖNÜ KESİLDİ”
Zorunlu eğitimin 12 yıla çıkması ile birlikte çocuk okulda başarılı olsa da olmasa da devam etmek mecburiyetinde, aksi halde aileler açısından ağır yaptırımları var. Okulda başarısız olan ama işte çok başarılı olabilecek çocukların önü bu uygulama ile kesilmiş oldu; ki biz bunun sayısız örneğini gördük zaman içinde. Okumaz diye sanayiye gelen çocuk, mesleğinde parmakla gösterilecek duruma gelebiliyor; yeter ki yaptığı işi benimsesin, sevsin ve çaba sarf etsin.
“MEVCUT EĞİTİM SİSTEMİ LİSE VE ÜNİVERSİTE MEZUNU İŞSİZLER ORDUSU YETİŞTİRİYOR”
Şu andaki koşullarımız lise ve üniversite ordusu işsizler yetiştiriyor. İşsizlik sıkıntısı bir yandan giderek büyüyor, diğer yandan da ustaların çırak sıkıntısı her geçen gün artıyor. Eğitim ve meslek edindirmede yanlış bir program ve süreç işliyor. Ve de en kötüsü sorun hızla büyüyor.
“OKULLAR EĞİTİM VERİYOR PARA ALIYOR, ESNAF İŞ ÖĞRETİYOR ÜSTÜNE PARA VERİYOR!”
Eskiden çıraklık süreci maddiyata dayanmıyordu. Ama bugün liseyi bitirmiş bir insanı işe alıyorsunuz bunun maliyeti çok yüksek. Hem iş öğretiyorsunuz hem üzerine para ödüyorsunuz. Okullar eğitim veriyor para alıyor, esnaf iş öğretiyor üstüne da para veriyor! Ve eskiden maddiyata dayanmayan çırak yetiştirme süreci artık esnafın omuzlarında ağır bir maddi yük olarak biniyor, onlar da doğal olarak bunu sırtlamaktan kaçınıyor, ya da çırak çalıştırmaktan kaçınıyorlar.
“SADECE ESNAF DEĞİL EKONOMİMİZ DE ZARAR GÖRÜYOR”
Buradaki adaletsizlik sadece sanayi esnafına yönelik değil, ekonomiye de zarar veriyor. Ustaların çırak gözüyle baktıkları, tornavida tutmayı bilmeyen gençlere biz aylık ortalama 4 bin TL masraf etmek zorunda kalıyoruz buna da giderek çok daha fazla esnaf soğuk bakıyor. ‘Daha az iş yapayım, daha az insan çalıştırayım' diye diye ustalar, sanayi esnaflığının bitişi yönünde yol alınıyor. Bugün çok az usta külfeti aylık 4 Bin'e dayanan çırak yetiştirmeyi göze alıyor.
Çırağın yetişme zamanı ortaokul; ağaç yaşken eğilir. Bu dönemde sanayiye gelen çocuk, 4-5 senede kalfa olur, ustalaşır.
Eskiden sanayi sitelerinde yetişen çırak, kalfa ve ustalar ile çevremizdeki fabrikalar ve servis yerleri az ya da çok kalifiye eleman konusunda beslenebiliyordu. Artık kendimize çırak bulamıyoruz ki onlara da yetişsin. Sanayi sitesinde bütün temel eğitimini almış olan elemanlar fabrikalara gidiyordu. Şimdi o süreç de sekteye uğradı.”
“ÇIRAKLIK EĞİTİMİ LİSE DİPLOMASINA DENK OLMALI”
Çözüm konusunda önerilerini de paylaşan Çalışkan, açıklamalarını şöyle sürdürdü: “4 yıllık çıraklık eğitimini tamamlayan gençlere lise diploması verilirse önemli bir aşama kaydetmiş oluruz yaşanan sorunlar ve sıkıntılar konusunda. Çıraklık Eğitim merkezleri eğitimi lise diplomasına denk olmalı. Yani çocuğunu 4 yıl çıraklık eğitim merkezine gönderen bir aile lise diploması verilse çok daha rahat olur ve konuya sıcak yaklaşır. Çıraklık eğitim merkezine 4 yıl devam eden çocuk ortaokul mezunu olarak kalıyor. 4 yıl eğitim vermiş olduğunuz çocuğa lise diploması vermiyorsunuz! Çıraklık Eğitim Merkezine gitme eğilimi kazanılması için lise diploması denkliğinin de getirilmesi gerek. Burayı bitiren lise diploması da alabilir derseniz sorunu bir miktar çözmüş olursunuz. Orta okulu bitiren çocuklara lise ve çıraklık eğitim merkezi tercihlerinin sonucunda lise diploması şansı verirseniz tercih konusunda ailelerde tereddüt kalmaz.”
“GİDEN USTALARIN YERİNE YENİLERİ GELMEYECEK”
‘Şu anda yaşanan çırak sıkıntısı sanayi esnafını nereye götürür?' sorusuna yanıt veren Çalışkan, “Yeni usta yetişmesi için alt yapı artık yok. Bundan 20-30 sene sonra mevcut ustalar iş yerleri ile çalışmalarını sonlandırdıktan sonra yerlerine yenileri gelmeyecek.
“BU SORUN ÇOK KAPSAMLI”
Bu sadece sanayi esnafının sorunu değil bu işsizlik, üretim, meslek edinme, kayıt dışılık sorunu. Eğitimin planlamasını doğru yapmazsanız, üretim sekteye uğrar. Bu da işsizlikte artışa, gelirlerde azalmaya yol açar.
Temelde bugün birçok açıdan bakıldığında küçük gibi görünen bir sorun ülke ekonomisi için ciddi bir tehdit olarak kendini hissettirmeye başladı bile. Bir yandan işsizlik artıyor diğer yandan üretim sekteye uğruyor.
“ÇIRAKLIK EĞİTİMİ, ÜNİVERSİTEDEN DAHA FAYDALI”
Çıraklık sisteminin sağlıklı işlemeye başlaması işsizlik sorununa, üretim sıkıntılarına birebir çare barındırıyor. İşi bilen, düşük maliyetle öğretebileceğimiz imkanlara sahip olmak işveren açısından üretime de ivme kazandırabilecek potansiyeli içeriyor. Ustalara çırak eğitim imkanlarını kolaylaştırmak, hafifletmek gerekiyor. Çıraklık eğitimi, üniversiteden daha faydalı. İki üniversite bitirerek öğrenemeyeceğiniz şeyleri çıraklık eğitiminde sanayide biz öğretiyoruz. Bir çırak ustasının yanında alacağı eğitimle dükkan açabilecek hale gelir. Okul bitiren hemen o kıvama gelemiyor; eğri oturup, doğru konuşmak gerek.”
“ÇÖZÜM TBMM'DE”
Çözüm konusunda TBMM'ne işaret eden Çalışkan, “Bu konuyu yerel yöneticilerimiz, milletvekillerimiz ile değerlendiriyoruz. Onlar da sıkıntılarımız ve mevzunun hassasiyetini kabul ediyorlar. Ancak bunun düzeltilme yeri TBMM… Bizim yapabileceğimiz çok fazla bir şey yok sıkıntıları anlatmak dışında. Bu Türkiye'nin sorunu sadece Silivri'nin değil” diyerek sözlerini tamamladı. Sevginar SALİ
