Çocuklarda empati nasıl gelişir?

Empatİ, başkasının kendisinden farklı olduğunu, farklı düşünebileceğini ve hissedebileceğini anlamaktır. Karşısındakinin mutluluk, şaşkınlık, öfke, hayal kırıklığı, üzüntü gibi duygularının farkına varabilmektir. Ayrıca empati, karşısındakini rahatlatabilmek için onun neye ihtiyacı olduğunu tahmin edip buna uygun davranışta bulunabilmektir. Empatinin nasıl geliştiğine bakacak olursak aslında empati hayatın ilk yıllarında gelişebilmektedir. Ebeveynlerinin yansıması olan çocuk, aileden aldığı şefkat ve sevgi dolu ilgiyi, çevresine de göstermeye başlar. Bebeğini düşünen, ihtiyaçlarını karşılayan anne, onun hem ruh hem de zihinsel gelişimini sağlar. “Sağ beyin” olarak adlandırılan bölgemiz empatiden sorumludur. Bebeğin yaşamının ilk yılları beynin gelişimi için oldukça önemli zamanlardır. İlk yıllarda değerli olduğunu hisseden, annesinin onu hep seveceğine ve koruyacağına güvenen bebekler, bu sevgiyi ve değeri çevresindekilere de gösterir. Acıma, merhamet, vicdan duyguları bu şekilde gelişir.
18-24 ay arasında çocuklarda “ben” kavramı gelişmeye başlar. Ancak “ben” kavramının gelişmesiyle işin içine “sen” de girer. Bu yüzden 2 yaşından önce başkasını düşünüp anlayamaz.
Çocuğunuzda empatinin gelişmesi için neler yapabilirsiniz?
1. Çocuğunuza empati gösterin. “Bu salıncağa binmekten korkuyor musun? Eğlenceli olsa da hızlandığı zaman seni korkutabilir. İstersen şuradaki kaydırağa gidebiliriz.”
2. Başkalarının ne hissettiğini ona söyleyin. “Ablan, onun oyuncağını elinden çektiğin için sana kızdı. Lütfen şimdi oyuncağını ona geri ver ve senin için başka bir oyuncak seçelim.”
3. Empati nasıl gösterilir, ona öncülük edin. “Hadi gel arkadaşının yarasına birlikte ilaç sürelim.”
4. Duygularla ilgili farkındalığını geliştirin. Bunun için farklı duyguları ifade eden yüz şekillerini gösterin, hikayeler okuyun.
5. Kendi ilişkilerinizde de empati göstererek örnek olun.
6. Kendinin farkına varmasını örneğin; aynada kendisini tanımasını sağlayın.
7. “Ben” dilini kullanarak kendisinin sizden farklı olduğunu anlamasını sağlayın. “Bana vurmanı istemiyorum. Vurduğun zaman canım yanıyor.”
8. Kızgınlık, üzüntü gibi olumsuz duyguları da tanımasına izin verin. Çünkü bunlarda hayatın bir parçası ve çocuğun bunlarla baş etmeyi öğrenmesi gerekir. Onu hep mutlu etmeye çalışırsanız, zor duyguları kontrol etmeyi öğrenemeyecektir. Bir arkadaşı kızdığı zaman onun bu hissini anlamayacaktır.
9. Gün içinde arkadaşlarıyla paylaşamama sorunu olduğu zaman bunu konu alacak oyunlar oynayın. Örneğin, o gün arkadaşının elinden oyuncağını çekip alıp ağlattıysa, oyunda rol değiştirerek onu ağlayan çocuğun yerine koyun. Oyunda olayı canlandırıp ne hissettiğini anlattırın. Doğru davranışı bulmasını sağlayın.
10. “özür dilerim” demesi için zorlamayın. Önemli olan bunu söylemesi değil yaptığı şeyin farkında olmasıdır. “ Görüyor musun, onun yerini kaptın diye Ece nasıl ağlıyor. Çok üzülmüş olmalı.“
11. Empatinin gelişmesi zamanla ve yavaş yavaş olur. Unutmayın ki bencillik çocukluğun bir parçasıdır. 3 yaşına kadar bu konuyla ilgili beklentinizi sınırlı tutun.