Öğrenilmiş çaresizlik, bir kişinin tekrar eden stresli durumlar yaşaması sonucunda ortaya çıkar. Öğrenilmiş çaresizlik durumunun pekiştiği bireyler, bu stresli durumları değiştirme ihtimalinin olduğu zamanlarda bile aksine inanırlar. Çaresiz ve zor durumda olma halini genelleyip motivasyon kaybına uğrar ve harekete geçmezler. Öğrenilmiş çaresizlik, stres ve depresyon duygularını beraberinde getirir. Buna ek olarak bazı kişilerde “Travma Sonrası Stres Bozukluğu” da görülebilir.
ÇOCUKLARDA ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
Yetişkinlikte görülen öğrenilmiş çaresizliğin çoğu çocuklukta başlar. Çocuğun stresli durumları kontrol edemeyeceğine olan inancı ilk kez bakım vereni ile kurduğu ilişkiyle başlar. Çocuğun temel ihtiyaçlarının bakım vereni tarafından karşılanmaması, çocuğun stresli durumları değiştirmeye gücünün yetmeyeceğini öğrenmesine neden olur. Bu durum düzenli olarak tekrarlanırsa öğrenilmiş çaresizliğin yetişkinlik evrelerinde de devam edebilir.
Öğrenilmiş çaresizliğin görüldüğü çocuklar aşağıda verilen özellikleri gösterebilir:
-Kendine güvensiz.
-Düşük motivasyon ve başarı beklentileri.
-Daha az süreklilik.
-Zor durumlar karşısında yardım istememe.
-Başarıyı iç faktörlere değil çevre gibi dış faktörlere atfetme.
YETİŞKİNLERDE ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
Yetişkinlerde öğrenilmiş çaresizlik, kişinin zor durumlar karşısında gerekli tepkilerin uygulanmamasına neden olur. Bu kişilerin, genelde kötü durumlarla karşılaşacaklarına dair inançları yüksektir. Potansiyel bir çözümü olsa bile bu kötü ve stresli durumları yönetmekte başarısız olurlar.
BAŞA ÇIKMA YOLLARI NEDİR?
Bireyin, yakın çevresi tarafından desteklenmesinin ve pozitif bir yaşam tarzını geliştirmesinin yanı sıra bu konuda profesyonel destek alması mümkündür. En yaygın tedavi yöntemi ‘Bilişsel Davranışçı Terapi'dir. Terapide, insanların düşünme ve davranış biçimlerini değiştirerek yaşanılan zor durumların üstesinden gelmek amaçlanır.
Terapinin aşağıda verilenleri içermesi beklenir:
-Destek ve cesaret almak.
-Öğrenilmiş çaresizliğin kaynaklarının keşfetmek.
-Çaresizlik duygularını azaltmanın yollarını aramak.
-Öğrenilmiş çaresizliğe hizmet eden olumsuz düşünceleri belirlemek.
-Düşünceleri ve davranışları daha işlevsel olanlarla değiştirmek.
-Benlik saygısını artırmak.
-Zorlayıcı duygularla çalışmayı sağlamak.
-Kişiler için hedef ve görevler belirlemek.
