Sokullu Mehmet Paşa’nın Kanal Projesi

Sokullu Mehmet Paşa'nın sadareti sırasında (1564-1579) Kafkasya coğrafyasında bir kanal kazılması meselesi ortaya atılmıştır. Don ve Volga nehirleri bu kazılacak kanal ile birleştirilecek ve bu coğrafyada ticaretten tutun da toprakların savunulmasına kadar her türlü faaliyet çok rahat bir şekilde gerçekleştirilebilecekti. Osmanlı askeri gücü bu bölgeye gelmeden evvel Rus Kazakları olarak bilinen halk bu iki nehrin birbirine en çok yaklaştığı noktada kayıklarını bir nehirden diğer nehre sürükleyerek geçirmekteydiler.
Osmanlı İstanbul'u kanal kazma meselesine çok ilgi duymuş, söylentiler hızla yayılmıştı. Hatta İstanbul'da bulunan yabancı ülkelerin elçileri kendi ülkelerine gönderdikleri mektuplarda bu konuya da yer vermişlerdir. Ancak şu bir gerçekti ki bu bölge sanıldığı kadar kolay bir coğrafya değildi. Osmanlı birkaç gemi ile buraya asker gönderirken bu gemilerde birçok çapa, kazma, kürek gibi kanal açmaya yarayacak alet edevat bulunmasına rağmen buraya bir kanal kazılması adına resmi bir emre arşivlerde bugüne kadar rastlanmamıştır. Bu sürükleme mevki denilen yerde Osmanlı askeri biraz kazma teşebbüsünde bulunmuş olsa da bunun imkânsızlığı fark edilmiştir. Bu proje dönemin süper gücü olan Osmanlı İmparatorluğu için bile son derece gerçeklikten uzak bir fikirdi.
Osmanlının 1568 Astarhan seferi olarak tarihte yerini alan bu hadisenin ana sebebi buraya bir kanal açmak değildi. Bu sebepleri şöyle aktara biliriz; Astarhan gibi ekonomik ve stratejik yönden önemli bir bölge Osmanlı egemenliği altına girecekti. Bu vesile ile Rusların Kafkaslara doğru yayılışı engellenecekti. Bu bölgede güney şerit boyunca bulunan İran sürekli kontrol altında tutulabilecekti. Belki de en önemli sebep Osmanlının elinde bulunan halifelik makamının gereği bu coğrafyadan hacca giden Müslüman halkın Rusların ve diğer gayrı Müslim halkların engellemelerini ortadan kaldırmak olmuştur.