Sosyoloji nedir?

Toplumsal bilim dalı olarak sosyoloji, insanların yaşadığı toplum yapısının bilimsel açıdan incelenmesidir. Bilindiği gibi, toplumsal yaşam insan varlıklarının belirli bir amaç etrafında birleşmelerinin bir yansımasıdır.
Her zaman insanların bir araya gelmeleri, birliktelikleri toplum niteliğini taşımaz. Toplumsal yaşamın gerçekliliği iki veya daha fazla kişinin bir amaç etrafında bilinçli birlikteliğinin bir ürünüdür. Burada, akla dayalı karşılıklı ilişkiler esastır, yoksa bir amacı olmayan kalabalıklar bir toplum olarak kimlik taşımaz. Bu nedenle, Max Weber sosyoloji bilimini; insanlar arası karşılıklı ilişkiler sistemi olarak tanımlar.
Fertler arası daimi sosyal ilişkiler belirli kültür biçimlerinin, toplumsal kurumların ortaya çıkmasına yol açar. Aile, ekonomik sistem, din ve mülkiyet gibi kurumlar, aslında insanlar arası karşılıklı ilişkiler sisteminin tekrarlanması sonucudur.
Toplumsal hayatın biçimlendirdiği ilişkiler, bir toplum gerçeği düşünülmeden var olamaz. O halde toplum, insanlar arası ilişkilerin belirdiği somut yapıdır. Othmar Spann veya Emile Durkheim gibi klasik sosyologlar sosyolojiyi, sosyal yapıların bilimi olarak tanımlamışlardır.
Mademki sosyoloji, toplumsal hayattaki amaçları ve sorunları çözmek, başarmak için insanların birbirlerine olan etkilerini incelemektedir, o halde konunun ağırlık noktası tecrit edilmiş, yalnız bırakılmış fertten ziyade gruplar ve örgütlerdir.
Dernekler, arkadaşlık grupları, köy, şehir ve mahalle kuruluşları bu tip grup ve örgütler arasındadır.
Bu anlamda sosyoloji; grup ilişkileri içinde insanların bilimsel incelenmesi diye tanımlanabilir.
Bu suretle sosyoloji, okul, camii, arkadaşlık grupları, aile, siyasi yapı gibi örgütlenmiş insanları inceler.
Aynı zamanda sosyoloji de kendi içinde birtakım disiplinlere ayrılır: Sanayi Sosyolojisi, Köy Sosyolojisi, Şehir Sosyolojisi, Sosyal Sosyoloji, Eğitim Sosyolojisi, Aile Sosyolojisi gibi.
Görülüyor ki, sosyolojinin bir taraftan örgütlenmiş insanı konu olarak alması, diğer taraftan da bir bilim niteliğinde olması, onu insan hayatını inceleyen sosyal bilimler kategorisi içine iter.